Η ελευθερία, μέγγενη

photo: scalidi

Σκόνταφτα πάνω στον όγκο του για χρόνια. Σε κριτικές, αναφορές, επισημάνσεις. Είναι ο όγκος που καταλαμβάνει δικαίως "Το κιβώτιο" (εκδόσεις Κέδρος) στην μεταπολεμική ελληνική λογοτεχνία. Αξιώθηκα να παρακολουθήσω τη δύσβατη πορεία του, αντίστοιχη με αυτή του δημιουργού του, Άρη Αλεξάνδρου (1922-1978). Με αγωνία. Αυτή είναι η λέξη: αγωνία. Αγωνία για το πού αρχίζει η ελευθερία, πού τελειώνει, πότε περιορίζεται, ποιος κατορθώνει να τη γευτεί, με ποιο κόστος. Τι είναι εντέλει η ελευθερία.

Είναι ένα μυθιστόρημα, γραμμένο τα χρόνια 1966-1972, που επιβεβαιώνει την ανησυχία για τις ανελευθερίες του σημερινού παρόντος, τα προσωπικά διλήμματα του καθενός μπροστά στις νέες απειλές των δικαιωμάτων, ίσως τούτη την ώρα της εργασίας και της ίδιας της ζωής- επιβίωσης. Είναι ένα βιβλίο που αισθάνομαι ότι παρακάτω θα επιβεβαιώνει διαρκώς στον κάθε αναγνώστη την αναμέτρηση με τη συνείδηση. "Το κιβώτιο" αυτό ακριβώς είναι: μια μονομαχία με τον ίδιον τον εαυτό, με την προσωπική βούληση, με την ελευθερία. Ο συγγραφέας με τη ζωή και τις επιλογές του πορεύτηκε προς αυτό το δρόμο: της ανεξαρτησίας. Πλήρωσε με την υγεία και τη ζωή του την ανυπακοή του στους απέξω, την πλήρη υποταγή του στην προσωπική του ηθική. "Το κιβώτιο" είναι μια γραφή ανυπακοής.

Πρόκειται για ένα κείμενο με κλιμακούμενο σασπένς. Ο αναγνώστης μπλέκεται στα δίχτυα του συγγραφέα και δεν ξέρει πού πατά και πού βρίσκεται. Ασθμαίνει μαζί με τον ήρωα, αυτόν τον ανώνυμο αφηγητή, το μοναδικό επιζώντα της αποστολής. Εγκλωβίζεται στο αδιέξοδό του, στις τέσσερις γωνιές του κουτιού του, αυτού του άδειου σαρκίου του που οφείλει να του δώσει, νόημα, σημασία, ζωή, ψυχή, καρδιά, αποστολή ίσως για να κατορθώσει να το αντέξει μια ολόκληρη ζωή.

Η υπνωτιστική πλοκή με σχεδόν μυσταγωγικό τρόπο καταφέρνει να μυήσει τον αναγνώστη στον ίδιο του τον εαυτό. Πολύ συγκινητικό μυθιστόρημα, χωρίς ίχνος συγκινησιακών στοιχείων, μια κακοτράχαλη πορεία στα όρη στα άγρια βουνά (και των ιδεολογιών) που σε φέρνει αντιμέτωπο με τα απύθμενα πελάγη μέσα σου. Ο Άρης Αλεξάνδρου έγραψε ένα βιβλίο για κείνους που βυθομετρούν τον εαυτόν τους κάθε φορά που οι άλλοι γύρω σκύβουν το κεφάλι και υποτάσσονται κι (οι) εκείνοι συνθλίβονται στη μέγγενη αυτού που νιώθουν για ελευθερία. Δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ σε κείνη την τελευταία σελίδα του βιβλίου που σκίζει στη μέση τα βουνά της ύπαρξης για να περάσει το ποτάμι του μοναδικού, ξεχωριστού εαυτού.